Κάθε προπονητής οφείλει να έχει τη δική του προσωπική φιλοσοφία επάνω στο άθλημα. Το δικό του στυλ και τη δική του σφραγίδα. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να είναι και να φαίνεται αυθεντικός.
Η προσωπική του πορεία ενίοτε φανερώνει και τις αξίες που έχει σαν άνθρωπος και σαν προσωπικότητα. Αυτές οι αξίες είναι ο καθρέπτης της πορείας του.Η κάθε απόφαση που παίρνει είναι σύμφωνη πάντα με τις αξίες και τα πιστεύω του. Είναι επίσης τεράστιας σημασίας κάθε κίνηση που κάνει να φέρει και την υπογραφή του. Οι μελετημένες κινήσεις του προέρχονται μετά από ώριμη σκέψη και είναι βαθιά φιλοσοφημένες. Φυσικά και θα υπάρξουν λάθη. Τουλάχιστον στις αρχές αυτά τα λάθη θα είναι αρκετά γι αυτό και χρειάζεται συχνά-πυκνά να κάνει και την αυτοκριτική του.
Οι στωικοί φιλόσοφοι έλεγαν πάντα ότι τη στάση μας απέναντι σε ότι συμβαίνει μπορούμε να την ελέγχουμε, ακόμα και αν αυτό που συμβαίνει είναι συχνά πέραν του ελέγχου μας. Στην αρχαία Ελλάδα οι φιλόσοφοι δίδασκαν στις Αγορές αξίες και ιδανικά πολλές φορές σε ανθρώπους που πνευματικά ήταν δύσκολο να τις συλλάβουν. Η αξία όμως της αγόρευσης θα ήταν πετυχημένη μόνο όταν ο δέκτης μπορούσε να καταλάβει το νόημα και να κατανοήσει το κίνητρο του ανθρώπου που αγόρευε. Το ίδιο συμβαίνει και στον αθλητισμό. Αν θέλουμε να σιγουρευτούμε ότι μεταδίδουμε τις αξίες και τα ιδανικά σωστά στα παιδιά τότε οι άνθρωποι που παρακολουθούν την προπόνηση έστω κι αν δεν γνωρίζουν τις τεχνικές του αθλήματος θα το εισπράξουν. Αυτό είναι μεγαλύτερη επιτυχία από μια καλή προπόνηση.
Το τι αξίες έχει ένας προπονητής δεν έχει και τη μεγαλύτερη σημασία. Σημασία έχει να είναι αυθεντικός. Να μεταδίδει δηλαδή αυτό που πραγματικά έχει βιώσει και να είναι ειλικρινής.
Το επόμενο κομμάτι που αφορά τα χαρακτηριστικά ενός προπονητή είναι ο πολιτισμός και οι ηγετικές του ικανότητες.
Το άθλημα που έχει διαλέξει είναι η θάλασσα του. Το πέλαγος που θα κολυμπήσει. Θα υπάρξουν στιγμές με νηνεμία, στιγμές με καταιγίδες και στιγμές με τρικυμίες. Αυτή όμως είναι η πραγματικότητα και ο τρόπος ζωής του και θα πρέπει να μάθει να κολυμπάει ακόμα και στα δύσκολα.
Το γήπεδο που είναι και ο φυσικός χώρος εργασίας του θα πρέπει να το κάνει πολύ αγαπητό μέρος για τους παίκτες του και παράλληλα να τους βοηθήσει να αγαπήσουν και να εκτιμήσουν την κόπωση της καθημερινής προπόνησης.
Το ποιος μπορεί να είναι ο πολιτισμός ενός προπονητή εξαρτάται από το προσωπικό του πρότυπο και από τον τρόπο που έχει δομήσει ο ίδιος το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και εργάζεται. Κάθε πολιτισμός έχει και μια βάση και αυτή πρέπει να είναι σταθερή και αταλάντευτη. Όπως ακριβώς η Άλφα-βήτα. Το να έχεις μια σταθερή βάση αναφοράς σου επιτρέπει να χτίζεις, να προοδεύεις και να γνωρίζεις πάντα τις προτεραιότητες σου.
Όπως ανέφερα και πιο πάνω ο κάθε προπονητής πρέπει να έχει τη προσωπική του σφραγίδα και το δικό του στυλ παιχνιδιού. Είναι αυτό που θα τον διαχωρίσει από όλους τους άλλους και θα τον βοηθήσει να γίνεται καλύτερος αναζητώντας το διαφορετικό.
Μέσα του πρέπει να πιστεύει κάπου. Να υπάρχει ένα μονοπάτι που να τον οδηγεί στην δική του αλήθεια. Όσο πιο συνεπής είναι στα πιστεύω του καθημερινά τόσο περισσότερο η διδασκαλία του θα δίνει μεγαλύτερο ψυχικό κίνητρο στους παίκτες του. Σε όλους κάποτε έρχεται η στιγμή που νιώθουμε την ανάγκη να πιστέψουμε σε κάτι. Είναι προτιμότερο να κάνουμε κάτι στο οποίο πιστεύουμε έστω και λίγο παρά το αντίθετο.
Δεν μπορούμε να είμαστε καλοί σε όλα. Ο προπονητής αν επιχειρήσει να είναι ‘’καλός’’ με όλους και με όλα τότε δεν θα είναι ‘’καλός’’ πουθενά. Όλα ξεκινούν από το χαρακτήρα. Αν ο χαρακτήρας του προπονητή είναι καθαρός τότε αυτό θα μεταφερθεί και στον τρόπο προπόνησης, στο στυλ παιχνιδιού ακόμα και στις ομιλίες του στα αποδυτήρια. Όταν αυτό γίνει κατανοητό από όλους τότε θα προσπαθήσουν να βρουν τρόπο σύμπλευσης μαζί του.Η σαφήνεια του προπονητή δίνει κίνητρο προσπάθειας. Δεν υπάρχει καλύτερο πράγμα από αυτό και δεν υπάρχει κανείς που να μην το θέλει και να μην το στηρίζει.
Φυσικά και δεν υπάρχει λόγος να γίνει ειδική αναφορά στο γεγονός ότι οι γνώσεις του πάνω στο παιχνίδι θα πρέπει να είναι όχι μόνο επαρκείς αλλά να ανανεώνονται συνεχώς. Δεν μπορεί να έχει μόνο τεχνικές γνώσεις. Θα πρέπει να έχει και τακτικές. Το ένα χωρίς το άλλο δεν συνυπάρχει και χαρακτηρίζεται πάντοτε ατελές. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις που θα διαφοροποιούνται από μέρα σε μέρα και θα μπορεί να συμβαδίζει με την πραγματικότητα.
Κάθε χρόνος που τελειώνει είναι ευκαιρία να διαλέξει ένα τομέα του αθλήματος και να πέσει με τα μούτρα στην ανάλυση του. Μόνο να κερδίσει έχει από αυτό.
Ίσως στη ζωή και στη προπονητική του καριέρα τα πράγματα να μην έρθουν όπως τα έχει υπολογίσει. Δεν θα πρέπει να φοβηθεί να γυρίσει και να διδάξει παιδιά σε ανοικτά γήπεδα όπως επίσης και δεν πρέπει να απορρίπτει καμία πρόταση επειδή δεν καλύπτει τα κριτήρια που είχε τις προηγούμενες χρονιές.
H Μεθοδολογία στη προπονητική αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνά ότι είναι δάσκαλος και οι παίκτες του μαθητές. Αυτό θα πρέπει να τον ωθεί στη δημιουργία τέτοιων προπονητικών πλάνων που να αποτελούν εκτός των άλλων και περιβάλλον μάθησης.
Το ποιος προπονητής μπορεί να γίνει δάσκαλος η να τον νιώσουν οι παίκτες του δάσκαλο εξαρτάται από μια πολύ λεπτή γραμμή. Αφορά την έννοια του δάσκαλου στη μια άκρη της και την ικανότητα του στην άλλη. Είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι το οποίο θέλει ειδική ανάλυση στην προσπάθεια για να αναπτυχθεί αλλά και για να προσαρμοστεί σε περιβάλλοντα που συχνά διαφέρουν μεταξύ τους. Σε γενικές γραμμές όμως ο προπονητής θα πρέπει να ξεχωρίσει την έννοια από την ικανότητα. Ισχύει και εδώ ότι πρέπει να τα έχει και τα δύο.
Αν γυρίσουμε τα χρόνια πίσω στα σχολικά θρανία θα θυμηθούμε ότι κανείς δεν άκουγε το δάσκαλο που χτυπούσε παλαμάκια η έλεγε πάντα τις ίδιες φράσεις προκειμένου να πετύχει το στόχο του και να γίνει ησυχία. Ο δάσκαλος όμως που χρησιμοποιούσε τη φωνή του με νόημα πάντα πετύχαινε αυτό το στόχο. Το ίδιο, ισχύει και στη προπόνηση. Το πως θα πλησιάσουμε τον παίκτη και με ποιο τρόπο θα μιλήσουμε είναι ένα κρίσιμο στοιχείο στο ψυχολογικό τομέα μεταξύ παίκτη και προπονητή. Όταν θες να κάνεις μια τεχνική παρατήρηση σε κάποιον παίκτη ΠΟΤΕ δεν μπαίνεις απευθείας στην παρατήρηση. Πριν αρκετά χρόνια μας νουθετούσαν ότι αυτά τα ψυχολογικά τεχνάσματα πρέπει να εφαρμόζονται μόνο σε παιδιά. Οι μεγαλύτεροι και οι επαγγελματίες αθλητές δεν το έχουν ανάγκη. Προσωπικά στους επαγγελματίες το έκανα δυο φορές περισσότερο. Ο λόγος είναι ότι κανείς δεν ξέρει τι γίνεται στον εσωτερικό κόσμο του αθλητή του. Είναι τόσες οι ψυχικές νόσοι που πολλές φορές είναι αδύνατον να καταλάβεις αν ο αθλητής έχει πρόβλημα η όχι. Φανταστείτε έναν αθλητή με συχνές κρίσεις πανικού να τον πολεμάς και φραστικά στη προπόνηση. Είναι πολύ μεγάλο θέμα και οφείλουμε όχι να το ξέρουμε από πριν, αλλά πάντα να είμαστε καχύποπτοι. Λέω λοιπόν όχι στην απευθείας παρατήρηση. Να τονίζουμε αυτό που είδαμε ότι εκτελέστηκε σωστά και στη συνέχεια να δίνουμε ανατροφοδότηση σε αυτό που θέλουμε να διορθωθεί. Δεν πρέπει να παίζουμε με την ψυχολογία των παικτών. Σαφώς και δεν θα γίνουμε παιχνίδια της ψυχολογίας τους αλλά μέχρι να αποκτηθεί μια άλφα εμπειρία πρέπει να είμαστε όλοι προσεκτικοί. Να ζητούμε και τη βοήθεια ενός ειδικού. Γενικά να μιλάμε..είναι τόσο απλό και σημαντικό αλλά ταυτόχρονα και τόσο δύσκολο να παραδεχτούμε ότι έχουμε πρόβλημα.
Σε ότι αφορά το πλάνο των προπονήσεων ο προπονητής θα πρέπει πάντα να έχει ένα γραπτό σχέδιο και ένα βασικό κορμό ασκήσεων με τις οποίες θα ξεκινήσει. Δεν είναι απλό πράγμα. Θα πρέπει να σκεφτεί ότι κάθε άσκηση είναι μια παράγραφος σε μια σελίδα βιβλίου και κάθε προπόνηση ολόκληρη η σελίδα. Στη συνέχεια να κατανοήσει ότι ένας μήνας προπονήσεων αποτελεί ένα κεφάλαιο ενός βιβλίου. Με αυτό τον τρόπο και με αυτή τη παρομοίωση θα πρέπει να χτίζει το πλάνο του.
Το πόσες νίκες θα έρθουν και το πόσες ήττες θα υποστεί είναι το τελευταίο που πρέπει να τον ανησυχεί. Σε διάφορες σελίδες η ακόμα και σε αναφορές απλών αθλητών και αθλητριών αναφέρεται η φράση ‘’trust the process’’.Αυτό είναι το βασικότερο όλων, να υπάρχει εμπιστοσύνη στο πλάνο. Δεν υπάρχει τίποτα πιο κουραστικό από το να βλέπεις ένα προπονητή να αλλάζει τακτικές σε άμυνα και επίθεση κάθε εβδομάδα.
Κάτι που κάνω πάντα εγώ αλλά δεν το βλέπω σχεδόν πουθενά αλλού είναι η βιντεοσκόπηση της προπόνησης. Κατά τη διάρκεια της προπόνησης γίνονται λάθη και μάλιστα πολλά. Αυτά όχι 99% αλλά στο 100% μεταφέρονται και στο παιχνίδι. Μια πιο προσεκτική ματιά στο βίντεο της προπόνησης θα σας κάνει να εκπλαγείτε με το πόσα πράγματα σας διέφυγαν και δεν διορθώσατε.
Ένα ακόμα κρίσιμο στοιχείο είναι ο τρόπος που ο προπονητής προετοιμάζεται, δουλεύει στη προπόνηση και εκτελεί στο παιχνίδι. Είναι πολύ ιδιάζουσας σημασίας το πλάνο που καταστρώνει σε κάθε παιχνίδι ξεχωριστά και απαραίτητα θα πρέπει να έχει και εναλλακτικές λύσεις στα Project του.Η προσαρμογή είναι το παν. Πολλές φορές ζητάμε από τους παίκτες να κάνουν πράγματα που δεν έχουν δουλέψει στη προπόνηση και μάλιστα περιμένουμε και να τα εφαρμόσουν. Δεν είναι τόσο απλό αλλά δεν είναι και τόσο δύσκολο να αφιερώσουμε 5 λεπτά από τη προπόνηση ώστε να μπορέσουν οι αθλητές να καταλάβουν η να μεταφερθούν νοερά στη στιγμή του παιχνιδιού. Για παράδειγμα πολλές φορές δείχνουμε πράγματα στη προπόνηση χωρίς να χρησιμοποιούμε πινακάκι. Το δείχνουμε το ξανά δείχνουμε, το διορθώνουμε και ο παίκτης ενίοτε καταλαβαίνει τι ζητάμε. Αν δείξουμε όμως κάτι διαφορετικό στο πινακάκι τη στιγμή του αγώνα ίσως ο αθλητής να μην μπορέσει να ανταποκριθεί. Δεν είναι πάντα θέμα αντίληψης ούτε και θέμα εξυπνάδας. Το μυαλό ζητάει πάντα χρόνο προσαρμογής ώστε να συνηθίσει μια τέτοια κατάσταση. Εφόσον το εφαρμόζουμε στο παιχνίδι πρέπει να το κάνουμε και στη προπόνηση. Λέμε συχνά στον αθλητή κάνε καλό κόψιμο..κι όταν δεν είναι καλό του ξαναλέμε αν δεν το κάνεις καλά στη προπόνηση δεν θα το κάνεις ούτε στο παιχνίδι. Άρα ισχύει ότι είναι και θέμα προσαρμογής και εφόσον έχουμε τη δυνατότητα να το εφαρμόσουμε στη προπόνηση πρέπει να το κάνουμε. Δεν πρέπει να έχουμε δυο μέτρα και δυο σταθμά.
H χρησιμοποίηση των video με σύνεση μπορεί να κάνει καλύτερους τους παίκτες ατομικά και να βελτιώσει σε αισθητό βαθμό ολόκληρη την ομάδα. Τα video μπορούν να υποδείξουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα λάθη μιας ομάδας ατομικά και συλλογικά και μέσα από αυτή τη διαδικασία να μπορέσει ο προπονητής να προσθέσει η να αφαιρέσει πράγματα που θεωρεί εκείνος σημαντικά.
Το αρχικό πλάνο που έχει στο μυαλό του ένας προπονητής πάντα έχει και το επιθετικό σκέλος. Το plan B η C όμως συνήθως στο μεγαλύτερο κομμάτι του περιλαμβάνει αμυντικά στοιχεία καθώς η ψυχολογία μιας ομάδας ανεβαίνει σε μεγάλο βαθμό κυρίως από την άμυνα. Όλα αυτά τα πλάνα και τα εναλλακτικά σχέδια που έχει ένας προπονητής πρέπει να εξασκούνται μέσα στο γήπεδο καθημερινά. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να λειτουργήσουν με επιτυχία χωρίς να έχει αφιερωθεί χρόνος προπόνησης επάνω σε αυτά τα χαρακτηριστικά.
Το τελευταίο κομμάτι που άφησα είναι το scouting.Το μεγαλύτερο μέρος του scouting για να μην πω σχεδόν στην ολότητα του πρέπει να αφορά τη δική μας ομάδα. Δεν υφίσταται η δική μας ομάδα να κάνει πράγματα τα οποία δεν επιτρέπονται και την ίδια στιγμή να περιμένουμε να μπορέσει να ανταποκριθεί στα δυνατά σημεία του αντιπάλου. Άρα πρώτα να δούμε πως ανταποκρινόμαστε εμείς ως ομάδα στα πράγματα που ζητάμε και στη συνέχεια ο αντίπαλος.
Κατά τη διάρκεια της ανάλυσης να χρησιμοποιούμε απλή γλώσσα. Να μην είμαστε πολυλογάδες ούτε να το παίζουμε ειδήμονες. Το να πούμε σε κάποιον παίκτη να παίζει deny στην άμυνα η να του πούμε ότι ο παίκτης που θα μαρκάρει δεν πρέπει να παίρνει τη μπάλα είναι το ίδιο. Είναι θέμα ψυχολογίας περισσότερο παρά γνώσεων. Η ορολογία που σαφώς την γνωρίζουν οι παίκτες κάνει το κλίμα πιο flat ενώ το λεξικό με εκφράσεις πιο καθημερινές τους φέρνει πιο κοντά. Όσο περισσότερες εκφράσεις του ‘’δρόμου’’ χρησιμοποιούμε τόσο περισσότερο στο πετσί του ρόλου μπαίνει ο παίκτης. Ο προπονητής εξάλλου ξέρει τους παίκτες του και ξέρει με ποιο τρόπο να σηκώσει τη ψυχολογία τους.
Η προπονητική είναι μια τέχνη στην οποία πάντα μαθαίνουμε. Δεν χρειάζεται να ωθούμε καταστάσεις καθημερινά στα άκρα. Το κάνουμε όταν χρειάζεται και στη συνέχεια απολαμβάνουμε το ταξίδι είτε αγωνιζόμαστε στον ερασιτεχνικό αθλητισμό είτε αγωνιζόμαστε σε Ολυμπιάδες.
Όταν τα χρόνια περάσουν κανείς δεν θυμάται το screen που έγινε λάθος. Όλοι θυμούνται ιστορίες των αποδυτηρίων, των ξενοδοχείων των ταξιδιών.
Θυμούνται τις μεγάλες νίκες και τις πίκρες μετά από μια ήττα. Αυτά όμως είναι που μας μαθαίνουν τη ζωή.
